Αρχική σελίδα arrow Μουσικά μαθήματα arrow Ιστορία της Μουσικής arrow Η Γαλλοφλαμανδική Σχολή

Η Γαλλοφλαμανδική Σχολή

Στην οικονομικά ευημερούσα Φλάνδρα (σημερινή Ολλανδία, Βέλγιο και βόρεια Γαλλία) η ίδρυση των εκκλησιαστικών σχολών (maitrises), σε συνδυασμό με τη συντήρηση επαγγελματικών χορωδιών (chapelles) από τους τοπικούς άρχοντες, δημιούργησαν μία στέρεη παράδοση από την οποία αναδείχτηκαν πολύ μεγάλοι αρχιμουσικοί και τραγουδιστές, όπως οι: Dufay, Ockeghem, Obrecht και des Pres.

3.1 Η πρώτη Γαλλοφλαμανδική Σχολή

Ο Φλαμανδός Guillaume Dufay (1397;-1474) είναι ο αρχηγός της παλαιότερης Γαλλοφλαμανδικής Σχολής. Η απαλή μουσική, η ομορφιά και το συγκινησιακό στοιχείο, καθιστούν το ιδίωμα του συνθέτη ιδιαίτερο και ξεχωριστό. Στη μουσική του ενυπάρχουν ο αρμονικός πλούτος του δασκάλου του Dunstable, η κομψότητα της ιταλικής μελωδικής γραμμής, αλλά και η διατήρηση της αυστηρά καθορισμένης φόρμας, στοιχεία που αφομοιώνει και μετασχηματίζει γόνιμα, καλλιεργώντας ένα τελείως προσωπικό ύφος.[1]

Το ύφος αυτό γίνεται πιο προσιτό, διότι στηρίζεται σε πλούσιες και καλοσχεδιασμένες μελωδίες, σε ξεκάθαρους ρυθμούς και σε μία σύμφωνη αρμονία με τονικό προσανατολισμό,[2] προαναγγέλλοντας τις επερχόμενες αλλαγές με την καθιέρωση του τονικού συστήματος. Η λειτουργία Ave Regina Caelorum, με τις συγχορδίες που εικονογραφούν εμφατικά το κείμενο, προσδίδοντάς του δραματική ένταση, θα φαινόταν μια μουσική γλώσσα φυσιολογική και γνώριμη για τον J. S. Bach και τους σύγχρονούς του, μετά από 300 χρόνια![3]

Με τον Dufay αποκρυσταλλώνεται η μορφή της λειτουργίας, με την σταθεροποίηση των μερών της (Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus και Agnus Dei) και την καθιέρωση του πολυφωνικού τρόπου γραφής.[4]. Το γρηγοριανό μέλος αποτελεί και για τον Dufay τη δεξαμενή άντλησης μελωδιών που διακρίνονται για την ευλυγισία της μελωδικής τους γραμμής. Το c.f. (κάντους φίρμους) τοποθετείται στην ψηλότερη φωνή, όπου εκ φύσεως ξεχωρίζει, καταργώντας την παλιά συνήθεια να δίνεται στον τενόρο. [5] Η ζωηρότερη ρυθμική και μελωδική της κίνηση την καθιστούν κυρίαρχη σε σχέση με τις υπόλοιπες, οι οποίες καθίστανται «υποτελείς». Η ομοφωνική αυτή αντίληψη φανερώνει το καινοτόμο πνεύμα του συνθέτη, που δεν υποτάσσεται στον θρησκευτικό ύμνο, αλλά ο ίδιος διαμορφώνει το δικό του εκφραστικό ύφος, χρησιμοποιώντας τα διαστήματα τρίτης και έκτης, τα οποία τον απομακρύνουν από το αρχαϊκό άκουσμα της πέμπτης και της οκτάβας της μεσαιωνικής μουσικής.[6] Κατά την όψιμη περίοδο (1460-74) εγκαταλείπει το c.f. , χρησιμοποιώντας πλουσιότερες μελωδίες.[7]

3.2. Η δεύτερη Γαλλοφλαμανδική Σχολή

Ένας άλλος Βουργουνδός, ο Johannes Ockeghem, ο επονομαζόμενος «Πρίγκιπας της Μουσικής», χειρίζεται με δεξιοτεχνικό τρόπο την παλαιότερη τεχνική της μίμησης (imitation), δίνοντας έμφαση στην οριζόντια-μελωδική διάρθρωση, παρά στην κάθετη αρμονική.[8] Το θέμα περνάει διαδοχικά σε όλες τις φωνές, που είναι συνήθως τέσσερις, δημιουργώντας ένα πυκνογραμμένο μουσικό κείμενο και μία αέναη κίνηση, στοιχεία που δυσχεραίνουν το χωρισμό των φράσεων και ως εκ τούτου τη σύλληψη της δομής του από τον ακροατή.[9] Ενίοτε, παρεμβάλλει ελεύθερες φωνές, που διακόπτουν την αυστηρή μίμηση, δίνοντας έναν ανάλαφρο τόνο.[10] Όμως, το στυλ του συνάδει με το γοτθικό-μυστικιστικό ύφος της γαλλικής παράδοσης (γοτθική αρχιτεκτονική), διότι μοιάζει να «υψώνεται» προς τα ουράνια, δίνοντας την αίσθηση της πνευματικής ανάτασης και της εξαΰλωσης. Ο συνθέτης χρησιμοποιεί τα κατάλληλα εκφραστικά μέσα για να τονίσει σημαντικές λέξεις και φράσεις, αναδεικνύοντας το κείμενο και τα νοήματά του, παρόλο που οι περίπλοκες μελωδικές του γραμμές καλύπτουν τις αναπνοές και τις καταλήξεις.

3.3. Η τρίτη Γαλλοφλαμανδική Σχολή

Ο Jacob Obrecht (1452-1505), συνθέτει με χαρακτηριστικά την απλότητα, την κλασική ισορροπία και το δροσερό και ανάλαφρο ύφος, λόγω της πολύχρονης παραμονής του στην Ιταλία. Εφαρμόζει με μεγαλύτερη αυστηρότητα την μιμητική αντίστιξη, χωρίς να παρεμβάλλει ελεύθερες φωνές, με αποτέλεσμα τα έργα του να αποκτούν έντονη εκφραστικότητα. Όταν δε, πρέπει να υπογραμμίσει κάποια στοιχεία του κειμένου, υιοθετεί την ομοφωνική γραφή (κυρίως στις λειτουργίες του).[11]Τα μοτίβα του τα δανείζεται όχι μόνο από το Γρηγοριανό μέλος, αλλά και από κοσμικές μελωδίες. Από τη μια η πυκνότητα της αντιστικτικής γραφής κι από την άλλη η ρυθμική τους τροποποίηση, καθιστούσε τις κοσμικές μελωδίες αγνώριστες. Εξάλλου, έχαναν την κοσμικότητά τους όταν συνδέονταν με τα θρησκευτικά κείμενα, αποκτώντας μια ιερότητα.[12]

Ο Josquin des Pres (1450-1521), θεωρείται ο «ζωγράφος» της μουσικής, κατά αντιστοιχία με τον Μιχαήλ Άγγελο στις εικαστικές τέχνες.[13] Κατά η διαμονή του στην Ιταλία αφομοίωσε τα κλασικά στοιχεία της διαύγειας, της καθαρότητας των γραμμών, της ισορροπίας στη δομή και γενικότερα την αίσθηση του μέτρου. Η μουσική του είναι διαποτισμένη από τις ανθρωπιστικές επιδράσεις και το αναγεννησιακό πνεύμα. Αν και οι συνθέσεις του μοιάζουν με ασκήσεις μαθηματικών, λόγω της πολύπλοκης πολυφωνίας και της κατάχρησης της μίμησης και του κανόνα, δεν υποτάσσεται, αλλά κυριαρχεί σ’ αυτές τις αντιστικτικές τεχνικές με επιδεξιότητα.[14] Έτσι, επιτυγχάνει ένα αισθαντικό ύφος, με οριοθετημένα τμήματα και σαφείς φράσεις, που κλείνουν με καταλήξεις, προσδίδοντας καθαρότητα και διαφάνεια στη συνολική μορφή των συνθέσεών του.

Στην κοσμική μουσική, προβάλλει τις λέξεις του κειμένου υιοθετώντας την κάθετη - ομοφωνική γραφή, δίνοντας έμφαση στη διαδοχή των συνηχήσεων. Η φροντίδα του να «σεβαστεί» το φυσικό τονισμό του λόγου και της απόδοσης του νοήματος του κειμένου («Προσεγμένη» Μουσική)[15], σε συνδυασμό με τον ηχητικό συμβολισμό[16] – η προσπάθεια να αναγνωριστούν σύμβολα και να τονιστούν έννοιες με μουσικά μέσα – αποτέλεσαν τις βάσεις για την έντονη μουσική εκφραστικότητα της πολυφωνίας του 16ου αιώνα. Το καινοτόμο πνεύμα
του αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η μουσική του γλώσσα μάς είναι ιδιαίτερα οικεία, μετά από μισή χιλιετία!



[1] Headington C., Ιστορία της Δυτικής Μουσικής από την Αρχαιότητα ως τις μέρες μας, μτφρ. Μ. Δραγούμης, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1994, σ. 81

[2] Machlis J.- Forney K., Η Απόλαυση της Μουσικής, μτφρ. Δ. Πυργιώτης, εκδ. faggoto books, Αθήνα 1996, σ. 96

[3] Headington C, σ. 82

[4]Αμαραντίδης Α., Η Μορφολογία της Μουσικής, εκδ. Παπαγρηγορίου-Νάκας, Αθήνα 1990, 114

[5] Nef K., Ιστορία της Μουσικής, μτφρ. Φ. Ανωγειανάκης, εκδ. Ν. Βότσης, Αθήνα 1985, σ. 161

[6] Machlis J.- Forney K., σ. 96

[7] Michels Ul., Άτλας της Μουσικής, 1ος τόμος, εκδ. Φ. Νάκας, Αθήνα 1994, σ. 239

[8] Ό. Π.., σ. 241

[9] Headington C, σ. 83

[10] Nef K., σ. 166

[11] Michels Ul., σ. 243

[12] Headington C, σ. 83

[13] Machlis J.- Forney K., σ. 84-85

[14] Αμαραντίδης Α., σ. 115

[15] Machlis J.- Forney K., σ. 85

[16] Michels Ul., σ. 243

ΒΡΑΒΕΙΟ 8ου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΟΤΟΠΩΝ

Σύλλογος Γονέων και κηδεμόνων Μουσικού Σχολείου Αλίμου

Εκπαιδευτικά, Καλλιτεχνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα του Σχολείου μας

Jazz Band Μουσικού Σχολείου Αλίμου
Τρίτη, 05 Μάρτιος 2024
Jazz Band Μουσικού Σχολείου Αλίμου 2ο Jazz Festival Mουσικών Σχολείων Αττικής Jazz Band Μουσικού Σχολείου Αλίμου στο...
Περισσότερα...
3ο Μαθητικό Συνέδριο Elemasyn Πράγας
Παρασκευή, 01 Μάρτιος 2024
3ο Μαθητικό Συνέδριο Elemasyn Πράγας Το Μουσικό Σχολείο Αλίμου ταξιδεύει στην Πράγα συμμετέχοντας στο 3ο Ευρωπαϊκό Μαθητικό...
Περισσότερα...
Συζητάμε για το μέλλον της ΕΕ - Η ψήφος είναι η φωνή μου στη ΕΕ
Παρασκευή, 01 Μάρτιος 2024
Συζητάμε για το μέλλον της ΕΕ - Η ψήφος είναι η φωνή μου στη ΕΕ Το Μουσικό Σχολείο Αλίμου συμμετέχοντας στο Πρόγραμμα Σχολεία Πρέσβεις του Ευρωπαϊκού...
Περισσότερα...
Πάνω